Lokale Rabobanken steunden ooit lokale ondernemers totdat duidelijk was dat er niets goeds meer van zo’n onderneming te verwachten was. Ging een boer dood dan wisten ze of de nabestaanden het zouden rooien. Na verloop van jaren was de extra financiering terugbetaald. Het is de essentie van een coöperatieve bank. Ze is gebaseerd op sociale samenhang. Ze is er nog als alle andere financiers allang zijn afgehaakt. Dat bleek bovendien profijtelijk. De Nederlandsche Bank vroeg in de jaren zeventig van de vorige eeuw of ze zich wilden inhouden, anders zouden de andere banken kapot gaan.
Lokale Rabobanken belegden hun overtollige financiële middelen bij hun centrale bank. Die was van hen, werd door hen beheerd. In de loop van de tijd ging die ook faciliteren, toezicht houden, internationaal bankieren. Er kwamen rationalisten in de top. Die gingen bonussen geven en de baas spelen. De Nederlandsche Bank vond dat het zo moest. We weten wat er van kwam: ze draaiden een diamant kapot en verslonden een vermogen.
De lokale Rabobanken hebben in 2015 allemaal hun bankvergunning ingeleverd. Er is één bank van gemaakt die van boven naar beneden wordt gestuurd. Wij, aan de voet van de samenleving, zijn de beschikking over de erfenis van onze voorouders kwijt. We zijn bestolen. Wat valt er te redden?
Essentie van de Rabobanken was dat ze de risico’s voor het midden- en kleinbedrijf niet vanuit een korte, maar vanuit een lange termijn beoordeelden. Ze wogen impliciet de inbedding in de gemeenschap mee. Zelfs kleine landbouwondernemers konden zo bestaan. Er werd spaargeld aangetrokken om leden-ondernemers te financieren en de aankoop en bouw van woningen te financieren. Klanten en leden durfden plannen te maken. De agrarisch ondernemers produceerden voedsel en iedereen droeg zijn steentje bij aan ons land.
Nu zijn abstracties als ‘bankieren voor Nederland’ en ‘bankieren voor voedsel’ doelstelling van de samengesmolten Rabobanken geworden. Vanuit die doelstelling zijn leden en klanten middel in plaats van vertrekpunt voor bankieren. Je bent bovendien lid van de Rabobank Organisatie, niet meer van een lokale bank. Dat wordt bevestigd door de inrichting van de bank: je bent niet meer een persoon van vlees en bloed met een context, maar een datastring in computerbestanden die met software wordt behandeld.
Gegeven de invloed van de toezichthouder, gegeven de digitalisering van lid en klant en gegeven de dominantie van rationalisten in de bancaire sector, is geen glimp van de oorspronkelijke Rabobank terug te krijgen. De coöperatie is een holle marketingformule geworden, sociale betekenisgeving is ver te zoeken. Wat kan nog wel?
Het vermogen dat in de Rabobank zit, zo’n 40 miljard, is van ons, van de samenleving. Als de Rabobank naar de beurs gaat vind ik dat de opbrengst van de aandelen in een apart fonds moet worden gestort. Daaruit financieren we bijvoorbeeld bijdragen aan vermindering van de CO2 -uitstoot in de landbouw en experimenten in onderwijs waarin het milieu de plaats krijgt die het voor alle leven heeft en kunst een belangrijke rol speelt. De Rabobank zal als een commerciële bank moeten worden beoordeeld. Het dividend dat in een commerciële bank aan aandeelhouders wordt uitgekeerd gaat in zo’n fonds.
Ik vind dat mensen aan de voet van de samenleving over dat fonds moeten gaan. Wij legitimeren! Dat zal op verzet stuiten. Maar overheid en politiek representeren niet meer de samenleving en de Raad van Commissarissen van de Rabobank niet de leden. Er is hooguit een structuur waarin die legitimatie juridisch wordt geconstrueerd. Het maakte mogelijk dat we werden bestolen en kan onze legitimering niet dragen.
Prof. Em. Wim van Dinten.
Tot 1999 directeur strategie van Rabobank Nederland. Oprichter van Stichting Sezen.
De Volkskrant heeft dit artikel in deze vorm geplaatst.
Lees verder: De financiële wereld is losgemaakt van de leefwereld van mensen.
