Fleur Agema – beoogd minister van Volksgezondheid – wil de administratieve druk op medewerkers in de zorg aanzienlijk verlichten. Ze wil dat doen door te automatiseren en te digitaliseren. Ze gaf argumenten die ik ook hoorde van een verkoper van ict-systemen op tv: het is vooral nodig omdat zorgmedewerkers weglopen en er te weinig handen overblijven.
In de krant konden we de afgelopen weken lezen dat supermarkten zich beklagen over het agressieve gedrag van klanten waartegen medewerkers moeten worden beschermd, want die lopen inmiddels weg. Het kan zo niet langer. Bij het uitbrengen van jaarverslagen over 2023 meldden supermarktketens al dat diefstal de spuigaten uitloopt en werd gebrek aan fatsoensnormen bij klanten als oorzaak gesuggereerd. Deze week kon je lezen dat de introductie van zelfscankassa’s aanleiding geeft tot agressief gedrag. Als iemand afrekent aan een kassa met een medewerker, is een gesprek mogelijk en worden allerlei vragen en hobbeltjes gelijk geregeld. Je voelt je geholpen. Dat is met de kassa-automaat niet het geval. Je moet daarbij zelf uitzoeken hoe het werkt, aan weer een andere automaat een bon afdrukken voor ‘n groente, nagaan of de goede code gescand wordt. Daarna volgt de boodschappentascontrole, bij sommige mensen vaker dan anderen. Dat is een systeemkwestie, niet discriminerend, maar in deze tijd wordt dat al gauw gedacht. Kortom, iemand kan bij het gebruik van zelf-scankassa’s geïrriteerd raken en als dat zich herhaalt is agressie niet ver weg. Het gebruik van die systemen drukt personeelskosten, maar is niet echt vriendelijk voor degene die ermee uit de voeten moet kunnen.
Zou dit soort ergernis niet optreden bij gebruik van systemen in de zorg? Tuurlijk wel. In de zorg gaat het erom dat een zorgverlener herkent dat iemand hulp nodig heeft, ziet wat eraan schort, in contact treedt, verbinding maakt. Mensen die bij een zorgorganisatie aankloppen ervaren zorg bovenal in de aandacht die iemand voor hen heeft. Een systeem is niet iemand. Bovendien is de manier waarop gecommuniceerd wordt belangrijk. Een systeem communiceert vooral functionaliteit. Wie automatisering en digitalisering in wil zetten, neemt waar, oordeelt en argumenteert vanuit functionaliteit. Dat wil zeggen vanuit de belangen van de organisatie. Als een zorgorganisatie medewerkers verplicht tot het gebruik van systemen komen die tussen de medewerker en de verzorgde te staan. Dat zal noch de medewerker noch de verzorgde goed, behulpzaam en prettig vinden. Je ziet dat Agema met haar uitspraak niet aan de kant staat van degene die zorg ontvangt.
De eerste horde die ze dient te nemen is helder te krijgen wat onder kwaliteit van een zorgorganisatie wordt verstaan. In het huidige stelsel ontvangen zorginstellingen – tegen betaling – een kwaliteitscertificaat via organisaties die de werkzaamheden beoordelen vanuit vastgelegde procedures en systemen. Medewerkers worden daarin bovendien beoordeeld op de tijd die ze voor hun werk nodig hebben, moeten daar ook nog iets administratiefs over vastleggen, worden een verlengstuk van systemen. Dat is de administratieve werkdruk die ze ervaren. Ze willen graag zorgen. Systemen zitten tussen hen en degenen die ze geacht worden te verzorgen.
Maar kwaliteit van zorg wordt niet bepaald door het volgen van procedures. Het begint met medewerkers die tijdig waarnemen welke zorg iemand nodig heeft en die zich met die persoon verbinden. Ze dienen goed te zijn opgeleid, doorlopen stages. Ze worden geholpen door gebruik van tablets met apps waardoor ze waarnemingen en gebeurtenissen makkelijker onthouden, of waarmee ze informatie kunnen opvragen of iets kunnen bestellen of een vraag kunnen doorspelen aan anderen, bijvoorbeeld aan de apotheek of de keuken. Zo zorg inrichten, op die manier werken vanuit menselijk contact en de situatie ter plekke, verhindert administratieve druk en verhoogt de motivatie van medewerkers en de tevredenheid van degenen die zorg nodig hebben. Dat verkopers van ict-systemen verhalen houden waarin ze met gemankeerde voorbeelden en argumenten hun systemen aan de man brengen kun je hen niet verbieden, noch verwijten. Wel kun je de media erop aanspreken dat ze net zo naïef reageren als beoogd minister Agema.
Politiek gezien is interessant dat Fleur Agema minister wordt namens de PVV. Wilders werd niet moe om in campagnetijd te herhalen dat de Nederlander weer op één komt te staan. Tijdens de hoorzitting met beoogd minister Agema werd dat beeld niet bevestigd, integendeel. Een D66-er had deze verdere rationalisering van de zorg ook kunnen voorstellen.
Wim van Dinten