Ik vind het vreselijk als mensen voortdurend met zichzelf bezig zijn en contracten, afspraken en beloften niet nakomen. Als ik ertegen protesteer doen ze alsof ze me niet gehoord hebben. Of ze zeggen dat er in hun beleving alleen een afspraak is als die op papier staat met hun handtekening eronder. En ook dan kun je meemaken dat het contract wordt genegeerd, omdat ‘de context van toen dwong tot tekenen’, of omdat er een strategisch belang was en tekenen hielp om tijd te winnen. Je ervaart dat zulke mensen volledig uitgaan van de betekenis dat iets voor hen heeft, dat jij van geen betekenis voor hen bent. Het zijn Lords of the Rings om het met Tolkien te zeggen.
Als je als getroffen partij boos wordt omdat de afspraak of het contract niet wordt nageleefd en dat laat merken, zegt zo’n Lord dat dit onaanvaardbaar is en dient een klacht over bedreiging in bij een hogere laag in een structuur. Daar maken ze er een aanklacht van die aan een rechter wordt voorgelegd. Die heeft tijd nodig om tot een oordeel te komen en kiest meestal niet de kant van degene die kwaad werd omdat de afspraak werd genegeerd. Zo liep Joost Klein tegen de EBU-Lords op wat groot nieuws werd.
In de politiek is het aan de orde van de dag. Het is alsof daarin alleen nog maar Lords rondlopen. Ze geven alleen gewicht aan betekenis die henzelf uitkomt, zijn in de ban van hun ring. Het komt tot uitdrukking in volstrekt negeren van betekenis die een normaal mens met al wat leeft verbindt. Ze misbruiken macht om anderen hun definitie van de situatie op te leggen.
Wie het Sezen-referentiestelsel tot z’n beschikking heeft, herkent dat Lords of the Rings een zelfreferentiële oriëntatie hebben; ze eisen dat wetten en regels strak gevolgd worden zolang ze daarmee anderen in een ondergeschikte positie dwingen. Maar zelf lappen ze diezelfde wetten en regels aan hun laars als die in de weg zitten. Rationale betekenisgeving wordt door hen gebruikt of genegeerd, afhankelijk van de vraag waar ze voordeel van hebben. Sociale betekenisgeving drukken ze uit in woorden om anderen voor zich te winnen, maar in gedrag zie je dat ze niet om anderen geven. Je kunt dit dagelijks waarnemen: in praatprogramma’s op radio en tv, in het parlement, provinciale staten en gemeenteraden, en in het bedrijfsleven. Het kenmerkt mensen op bestuursposten van de EU, ons land, overheden en bedrijven. Sociale betekenisgeving is verpakking om mensen mee te krijgen.
Als ik zeg dat ik dominantie van zelfreferentiële en rationele betekenisgeving en onderwaardering van sociale betekenisgeving vreselijk vind, druk ik me niet goed uit. Het is immers kenmerk van organiseren en levert onontkoombaar dit soort Lords op. Ik kan het preciezer zeggen: het is onverdraaglijk dat we steeds meer op ons denken vertrouwen, daar zelfs blind op varen. We zijn zo steeds meer wisselwerking, waarin de potentie tot evolutie huist, gaan negeren. Het waarnemen van wisselwerking en het toekennen van betekenis daaraan noemen we evolutionaire betekenisgeving. We herkennen en respecteren daarin al wat zich als leven aan ons voordoet. Het ziet eruit als een oneindige verzameling evoluties waarin we soms ook nog oorzaak-en-gevolgrelaties herkennen en maken daar gebruik van, zoals in de landbouw.
Ik kan begrijpen dat – bij de huidige dominantie van Lords of the Rings – we doen alsof wisselwerking bedachte dingen en producten voortbrengt. Ik kan ook nog accepteren dat mensen vanuit onwetendheid zijn gaan geloven dat God de representatie is van de potentie tot evolutie die in wisselwerking huist. Maar ik voel pijn als deze voorstellingen, innig verstrengeld, in onderwijs, wetenschap, politiek, milieubeweging en media de boventoon voeren.
Je raakt overweldigd en voelt je machteloos als je geen weg ziet om deze toestand te doorbreken. Dan wordt je houding: ik zit op een schip waarmee ik in ieder geval de overkant bereik. Tot je beseft, ik zit op een Titanic, de Lords of the Rings zijn de eigenaren van het schip dat door hen onzinkbaar is verklaard. Je hoort het orkest en weet dat het tot in de ondergang blijft spelen.
Het inzicht komt bij je op dat Lords of the Rings niet de grote problemen van deze tijd gaan oplossen. Ze zullen blijven zeggen dat ze op koers zijn, dat hun schip niet zinken kan. Je zoekt een weg om wisselwerking waarin de potentie tot evolutie huist tot gelding te brengen. Hoe lukt dat? Hoe kan het doorslaggevend gewicht krijgen in de samenleving?
Begin met waarnemen. Wij helpen erbij met het Sezen-referentiestelsel. Het is een tableau van patronen die we in zo’n jaar of 25 hebben ontdekt, wat door een kleine duizend mensen is waargenomen en bevestigd nadat ze onze leergangen zoals Gevoel voor realiteit hadden gevolgd. Wisselwerking vormt de grondslag van het stelsel. Wie erover beschikt, kan alle vormen van betekenisgeving en de handelingsvormen die met die vormen associëren passend inzetten. ‘Opeens’ kun je er andere vormen van betekenisgeving en handelen in je eigen omgeving mee initiëren. Je zit niet meer als passagier op een Titanic, maar maakt deel uit van de bemanning van een ferry die mensen van een land dat vergaat naar een gebied met toekomstperspectief brengt.
Het Duurzaamheidsfonds Sezen is ook ‘n ferry. Het biedt ondernemers de mogelijkheid met hun onderneming zichtbaar bij te dragen aan duurzaamheid door herstel van wisselwerking na te streven. Ze ontsnappen ermee aan de druk van hun organisatie zich te gedragen als Lord of the Rings. Zij en alle sympathisanten van het fonds erkennen met hun financiële bijdragen dat het niet gaat om bomen kopen, administratieve duurzaamheidseisen, recycling, groene energie en meer van dit soort duurzaamheidsinitiatieven die niet bijdragen aan herstel van wisselwerking. Ze doen het vanuit de overtuiging dat verandering van gedrag begint bij mensen en niet bij politici, rechters, ambtenaren en ondernemers.
De financiële middelen van het fonds gaan daarom naar jonge mensen die zich tijdens hun studie afvragen ‘krijg ik wel de competenties mee die nu, en zeker in de toekomst, nodig zijn?’ En naar mensen met werkervaring die zich afvragen ‘hoe komen we van deze Titanic af?’ Het fonds maakt het hen mogelijk om over het Sezen-referentiestelsel te gaan beschikken en daarna actief bij te dragen aan herstel van wisselwerking met verhoging van de potentie tot evolutie.
Wim van Dinten
